Showing 151-180 of 2,731 items.
Çил çунађ валĕ, cylindrus ligneus, cui affiguntur çил çунађĕсем, горизонтальный вал К, на котором прикреплены çил çунађĕсем. П. И. Орлов. Çил çунађ валін (56) пĕр пуçĕ хыçалта арман кĕлеђ пĕрени çумне çыпӑçтарса хунă вал çытарĕ çинђе выртат̌, тепĕр пуçĕ пиђӗк (?) çил шăтăкне туса хунӑ çытар çинђе выртат̌.
Айука, (Ajyгa), nom. pr. viri, личнoe имя мyжчины.
Айуккӑ, (ajyккы˘), idem est atque 2. айук, quae est interj. abnuentis vel recusantis. To жe, чтo айук, и выpaжaeт oткaз или нeжeлaниe.
Айух, (ajyx), i. q. 2. айук, quae est vox abnuentis vel recusantis. Имeeт тo жe знaчeниe, чтo и 2. айук.
Вал [2:20]
Вал, (вал), cylindrus ligneus, qui versat rotam. Вал. Якейк. Вал орапайа çаврат̌. Вал вращает колесо. П. И. Орлов. Вал çине тулти шĕштĕрнекпе шалти урапана туса хураççĕ. Валĕ пĕр пуçĕ арман кĕлетӗнђе, тепĕр пуçĕ тулта пулат̌. К валу пристраивают шестерню, находящуюся снаружи, и внутреннее колесо (шалти урапа). Один конец вала приходится внутри мельницы, а другой вне ее (К 21).
Вал аççунĕ, (ас'с'ун'э̆), axis ferreus, qui est in posteriore parte cylindri transversi A, qui вал appellatur. Осён вала. Cт. Чек. Вал аççун айне минтер çине ђул хунӑ, ђул çине ђукун валăн аçҫунне хунă. Под осёном вала А положеи на «подушку» камень; на камень положен чугун, а на чугун—осен вала. Ib. Аççуна тимӗрпе çӳлтен кăкарнă.
Выртакан (вырдаган) вал, axis ligneus кӗрпе арманĕ, qui ad libram collocatus est. Лежачий вал крупорушки. A. Typx.
Йĕкĕ тĕпĕ, (т┐э̆бэ̆), i. q. ferrum cavum, cui innititur apман йĕки. Подаятка. Тоскаево. Йĕкӗ тĕпĕ çинђе ултура йĕкийӗн айалти вĕçĕ çаврăнса тăрат̌. На подпятке вертится нижний конец стояка. Вута-б. Йĕке-тĕп—подпятка. П. И. Орлов. Йĕке тĕп çине арман йĕки тăрăнса, çавăрнса, ђула çавӑрат̌ (31а).
Йĕке хăмăђĕ, (lege: х┐о̆мо̆ч'), circulus cannabinus, qua metae foramen obturatur. «Пеньковый хомут, служащий затычкой в нижнем камне». Мочеи.
Йĕкерђĕ, ita арр. orbiculi улт-ура || Небольшая шестерня, соçтоящая из одного кружка? N. Йĕкерђĕ (или шестерня), сделана из одной доски, маленькая.
Йĕнер, (jэ̆н'эp), ferrum aut saxum, cui incumbit axis ferreus cylindri, qui fluminis impetu versatur. Железо или камень, на котором лежит осён вала водяной мельницы. Осён (вал пуç тимри) вăл йĕнер çинр выртат̌; йĕнерне ђултан та ђукунтан та тăваççĕ; йĕнер çытар çинђе выртат̌ (их два). Осён вала лежит на «седле», «седло» делают из камня или из чугуна; «седло» лежит на «подушке».
Стойак вал, см. тулти урапа стойакĕ.
Вал кăшăлĕ, (кы̆жы̆л'э̆), circuit ferrei, quibus vincitur вал. Обручи на вале. Тоскаево. Вал кăшăлне: вал ан çурăлтăр, тесе, тăхӑнтараççĕ. Обручи набивают на вал затем, чтобы он не трескался.
Вал кашти тапкăђи, retinaculum вал кашти (14). П. И. Орлов. Вал кашти тапкăђи, вал каштине унталла-кунталла кайасран тытса тăрат̌. Поддерживает перекладину вала, чтобы (она) не сошла с места.
Вал кашти, trabes transversa K, cui impositum est вал ҫытарĕ. П. И. Орлов. Вал кашти (15) çинђе вал çытарĕ выртат̌, ун çинђe вал пуç выртса çавăрнат̌.
Вал кођ, (к┐оч'), еа раrs вал, quae ad хӳре spectat. Задний конец вала ветрянки. Якейк. Вал кођ, (i. е. кођĕ) ђукун çинђе аврат̌, хӳре йенђи вĕçĕ. (Задний) конец вала мелет на чугунной подкладине; это тот конец, который обращен к хвосту.
Вал куђĕнђи тимĕр, Idem esse videtur, quod вал аççунĕ. Шип на заднем конце вала? N.
Вал мăйĕ, (мы̆jэ̆), еа pars вал, in qua infixum est çонат. Шейка вала (у ветрянки). Якейк. Вал мăйĕ çоната тытса тăракан çĕр. Шейка вала—то место его, где насажены крылья (махи).
Вал поç, (п┐oс'), axis ferreus cylindri, qui вал appellatur, осен. Шибач.
Вал пуç çытарĕ, pulvinus ferreus(?), cui imponitur вал пуҫ (18). П. И. Орлов. Вал пуç çытарӗ вал кашти çинђе выртат̌.
Вал пуçĕ, (п┐узэ̆), вал пуç, i. q. praec. v., тo же, что пред. сл. Якейк. Вал пуçĕ ђукун пуçелĕк çинђе выртат̌. V. вал кашти.
Вал пуçелĕкĕ, (lege: п┐уз'эл'э̆к'), i. q. йӗнер. Шундряши. Вал пуçелĕкĕ калус çинђе выртат̌ (ăна пураса тăваççĕ). Подшипник лежит на каузе, который делается в виде сруба.
Валăн çунат пуçĕ, caput cylindri, pars eius prior, qua infixae sunt alae A, передний конец горизонтального вала A. Cт. Чек.
Вал çинђи кĕпер, ponticulus К, quo contegitur вал, ne iumenta, a quibus molae versantur, ilium calcare possint, мостик, закрывающий вал К, П. И. Орлов. Ăна лаша армана туртса ҫавăрăннă ђухне вал çине пусасран тăваççе». (20),
Вал ђӳрeђи, (ц'┐ӳрэζ'и), foramen parietis кавăс пури, cuius in ima parte collocatus est axis вал. Окошечко в кавăс пури, в котором лежит шип вала. Тоскаево.
Вал тăваткалли, caput cylindri (вал) in quadrum circumdolatum, eo consilio, ne orbes шĕштӗрнек loco moveri possint. (17). П. И. Орлов. Вал тăваткаллисене шĕштĕрнек çавраки, ђевкка çавракисем çавăрнасран тăваççĕ. Ђевкка çавракисене вал тӑваткалӗ çине тăхăнтартсан, шӗштĕрнек пĕр хусканмасăр çавăрнат̌.
Вал тимри, (тимри), laminae ferreae in altero capite axis, ignei A, qui вал appellatur, per ambitum infixae, ne ille assidua versatione atteratur. Подоски вала. Тоскаево. Вал тимране вал çумне: йалан çавăрăнса ан сăтăрăлса пĕттӗр, тесе, çапаççӗ. Подоски прибивают к валу для того, чтобы он не стирался от постоянного вращения.