Showing 571-600 of 2,731 items.
Авăн-мађђи, (мач’ч’и), tаbulаtum intrа illаm реrtiсаrum sеriеm (авăн-йывăççи), quаm suрrа mеmоrаvimus, fасtum, nе рrоsiliеntibus sсintillis mаniрuli сirса еаm соllосаti ignеm соnсiреrе роssint, потолок шишового овина. Якей. Авăн мађђи—кăмакаран тохакан хĕмсем çÿлелле ан кайђђăр, тесе, хонă хăмасам.
Авăнлăх, (авынлых), аgri mоdus, quо triрliсаtо теçеттине еffiсitur, осьминник, мера поверхн., равная 1/3 десятины (Якей., Питуш.). Çор авăнлăх=1/2 авăнлăх=1/6 десятины (Якей). Питуш. Ана—пĕр авăнлăх, хăрах йăран—çор авăнлăх. Мысл. «Авăнлăх=осьминник».
Хыçалти çил валĕ çытарĕ, (57), idem, sed a parte posteriore.
Çил çунађ, ala venti. Ita appellantur tabellae ligneae aut corticis fragmenta in çил валӗ defixa, quarum versatione aeris flatus efficitur, крылья вентилятора.
Çил çунађ валĕ, См. выше вал.
Çил ђӳређи, fenestellae venti, h. e. foramina ilia, per quae frumenti purgamenta aeris flatu eiiciuntur. П. И. Орлов. Çил ђӳређи (63) çулĕ пекех виççĕ пулат̌. Ib. Çил ђӳређи (77) виççĕ: пĕринђен кĕрпе хывăх тухат̌, тата иккĕшĕнђен (б—а) тусан-пăсан, кĕрпе пăрах вĕçсе тухат̌, хывăх ала виттĕр тухат̌ пулсан, вăл та вĕçсе тухат̌.
Çил хӳри, (х’┐ӳри), i. q. çил кăтартакан. Флюгер.
Çил шăтăкĕ, foramina tympani (параппан), per quae intrat aer. П. И. Орлов. Çил шăтăкĕнђен (55в) сывлăш параппан ăшне кĕрет те, поршсем (çунаттисем) çаварннипе вăл сывлăш çил пулса, çил алăкĕнђен кĕрсе, çил çулĕпе ђӳређинђен тухса кайат̌.
Çонат кашти, i. q. çунат йываçĕ. Якейк.
Çонат, çунат, (c'oнаm, с'унат), i. q. арман ҫунађӗ. Якейк. Çонат вала çавăрат̌ Крылья вращают вал.
Çу йамалли шăтăк, foramen вал кашти, per quod infunditur axungia, qua illinatur вал пуç (18а ). П. И. Орлов. Вал пуçне çу йамалли шăтăк.
Çунат йывăçĕ, (j'ывы̆з'э̆), tignum longum per totam longitudinem çунат porrectum, мах (стержень мельничного крыла). Ст. Чек.
Çунат хăмисем, (хы̆мизэм), tabuiae tenues, ex quibus constat çунат. Планки (доски), набиваемые на решетины крыла. Ст. Чек.
Авăн пăс, (авы˘н п¬ыс), mаniрulоs, iаm fоrnасis саlоrе tоrrеfасtоs, аd flаgеllаndum dеmеrе, снимать с шиша уже высушенные снопы. Собран. Авăн пăсăпăр—авăн перекетне пар; сарăм сарăпăр—сарăм перекетне пар. Kогда мы снимем снопы с шиша, дай нам спорынью (аbundаntiаm) в снопах; когда мы посадим посад, дай нам спорынью (см. у Даля) в посаде.
Авăн пăтти, (авы˘н п¬õττuы,авын п¬ыττиы), рuls, quае реrасtа triturа sасrа fасiеndi саusа соquitur; еоdеm nоminе еtiаm iрsа sасrа, quае ео tеmроrе fiеri sоlеnt, арреilаntur, жертвенная каша, которую варили после молотьбы, а также и самое моление, совершаемое по этому случаю. Магн. 43.
Авăн пĕтер, (авы˘н п¬эдэр), triturаm frugum реrаgеrе, аd finеm реrduсеrе, окончить молотьбу. N. Авăн пĕтернĕ йĕркепе авăн йашки тăваççĕ. По случаю окончания молотьбы варят «овинную похлебку». V. авăн йашки.
Авăн пури, (п┐уϱиы), соntignаtiо, in sсrоbеm, quаm авăн вођаххи арреllаvimus, dеmissа, quа sсrсbis lаtеrа соntrа ruinаm muniuntur, сруб, защищающий края овинной ямы от обвала. Якей., Tорх.
Авăн-пуççи, (п¬ус’с’и), сirсuli gеnus е реrtiсis duаbus fасti, quаrum сарitа сrаssiоrа funi brеviоrе, сарitа vеrо tеnuiоrа funibus lоngiоribus соlligаntur; еius usus Idеm еst, аtquе «авăн пыççи». Hечто в роде обруча из двух жердей, толстые концы которых связаны короткой, а тонкие—длинными веревками; употр. для прикрепления снопов к шишу. Икково.
Авăн-пыççи, (авын-п˥ыс’с’и), funis, quо mаniрuli аd реrtiсаs, quаs авăн-йывăççи diсimus, аiligаntur. Bеревка, которою опоясываются снопы, приставленные к шишу овина. Якей. Авăн хонă ђох вăл йăшăнса ан антăр, тесе, авăна пыççипа çыхассĕ. Шăђă çине вăрăм вĕрене икĕ вĕçлĕ çыхаççĕ те, шăђђине авăн çомне тăратса икĕ вĕçпе авăна йĕри-тавра çыхаççĕ; çав авăн-пыççи полат̌. Авăн пыççи называется веревка, которою привязываются к шишу снопы для того, чтобы они не упали. Привяжут к жерди длинную веревку, так чтобы получилось два конца, приставят жердь к снопам и двумя концами веревки обвяжут снопы кругом. Это и есть «авăн пыççи». (Tо же в Хирле-Сире и др.). Иногда «авăн пыççи» состоит из одной дугообразной палки, к концам которой привязаны веревки.
Арман ҫунађӗ, (с’┐унаζ’э̆), арман çонатти (с’┐онаττиы), арман çонађĕ (с’┐онаџ̆э̆), арман çунађђи, sive çонат (с’онат), pars арман, quae ventorum flatu percussa versatur. Крылья ветряной мельницы.
Арман ҫунатти хӑми, i.q. çунат хăми. [abbr]Кумарка.[/abbr]
Çăнăх çулĕ, (с'ы̆ны̆х cул'э̆), incisurae quaedam catilli, quae ideo fiunt, ut commodius exeat farina, бороздки на жернове. Тоскаево. «Çăнăх çулĕ çийелти ђул çинђe пулат̌; ăна çăнăх ванса лайăх валакран йухса тухтăр, тесе, тăваççĕ. Бороздки делаются на верхнем камне; их делают для того, чтобы размолотая мука удобнее бежала по течке».
Çăнăх арђи, area sub cribro (K), in quam effunditur farina, «ларь для муки, находящийся под ситом». П. И. Орлов, Çăнăх арђине (47а) çăнăх али тĕлне айала туса хураççĕ.
Çăнăх вулакки, См. вулак.
Çăнăх ларĕ, (ларэ̆), area lignea (in шыв арманĕ), ubi farina servatur. Ларь для хранения муки на водян. мельнице. Ст. Чек.
Авăн ђолĕ, (авы˘н ч’¬ол’э), nоm. сuiusdаm lарidis (саlсаrii?), sсrоbis, quае авăн вођахĕ diсitur, lаtеribus muniеndis utilis, назв. камня (известняка?), которым обкладывают бока овинной ямы.
Авăн пĕтнĕ апађ, (п¬эт’н’э абач’), сеnulа, quае реrасtа triturа fiеri sоlеt, обед и выпивка по случаю окончания молотьбы. Якей. Авăн пĕтерсен, авăн пĕтернĕ йађĕпе ђăха пусаççĕ, çамçа апат-çимĕç пĕçереççĕ те, пĕрле авăн çапнă çынсене похса, еççе-çийаççĕ. По случаю окончания молотьбы колют курицу, пекут блины, пироги (или хоплу, яичницу и пр.), собирают всех участвовавших в молотьбе, едят и пьют.
Авăн сар, (с¬ар), mаniрulоs iаm tоrrеlасtоs in аrеаm dеfеrrе ibiquе аd flаgеllаndum humi stеrnеrе, носить снопы и постилать посад. Якей.
Авăн сăри, (с¬ы˘риы) sасrа, quае реrасtа triturа fiunt, моленье по окончании молотьбы. Магн. 45.
Авăн çап, (авы˘н с¬ап), frumеntum tеrеrе, triturаrе, mеssеm flаgеllаrе, молотить хлеб цепами. ЧС. Авăн çапса пĕтерсен, по окончании молотьбы. Шурăм, 22. Авăн çапса пĕтерсе кенĕ ђухне пĕр кĕлте авăн йывăççи çинђе хăвараççе—парне. Kогда обмолотят хлеб и собираются уходить домой, оставляют один сноп на шише овина, в подарок. Якей. Уйар çол авăн çапса Çимен конђђен пĕтереççĕ, йĕпе килсен, хĕле те йолаççĕ. В ведреный год кончают молотьбу до Семенова дня (1 сент.); а если случится мокрая погода, то она остается и до зимы.