Н. И. Ашмарин * Чӑваш сӑмахӗсен кӗнеки

Сайтри статья шучӗ: /55000

Showing 61-90 of 496 items.

Ăшă ҫӑкăр, — ҫăккăр [4:93]

Ăшă ҫӑкăр, — ҫăккăр, свежий хлеб. К.-Кушки. IIирĕн ăшă ҫăкăр-ха, ĕнер-кăна пĕҫерсе кăларнă-ђђĕ.

Ăшăрлан [4:93]

Ăшăрлан, вероятно описка вм. ăмăрлан. СПВВ. Х. Ҫанталăк ăшăрлана пуҫларĕ, малтан уйар-ђђӗ. Погода начала хмуриться, а до этого было ясно.

Ăшăрха [4:93]

Ăшăрха, (ŏжŏрhа), стать в жару. КС. Ăшăрхаса ӳкрĕм Меня бросило в жар. Хурамал. Йытă ăшăрханă (шăрăхран ђелхине ђăсса, хашăлтатат̌). Пшкрт. Кас'пэт ы̆жы̆рҕаза с'урды̆м (вечор я вспотел, от жара меня ударило в пот). КС. Пайан ҫав йалта вут тухнӑ, терĕҫ те, йӑлт ăшăрхаса ӳкрĕм (от испугу меня бросило в жар).

Ăшăрхан [4:93]

Ăшăрхан, чувствовать жар. Чума. Ăшарханса асапланнă. Мучился от жара, лежал в жару.

Ăшăрхат [4:93]

Ăшăрхат, бросать в жар. КС. Сивĕ ђир тытнă ђухне ашăрхатат̌. Во время лихорадки бросает в жар. Чума. Шыҫăллă ђумапа ђирленĕ ђухне (при бубонной чуме) пирвай ҫынна сивĕтсе, ăшăрхатса пӑрахат̌.

Ăшăт [4:93-94]

Ăшăт, (ŏжŏт, ы̆жы̆т), согреть, согревать, нагревать, топить. Пшкрт. Ăшăт, нагревать. К.-Кушки. Кил кунта, еп сана ашăтăп. Ib. Епир ӑна аран ăшăтса ҫитертĕмĕр (едва согрели, напр., замерзшего). Ib. Епир ăна аран ăшăтрăмăр (то же, но об озябшем). Юрк. Ăшăтакан йапала. Согревающая вещь. Ib. Пирĕн кăласри кӑмакасем ҫумăнђе ăшăнаймастăн пулсан, сана киле хăваласа йарас. Унта сана аҫу, ĕҫлеме ӳркенсен, сив ҫĕрте ђĕн ђăпăрккăпа ђасах ӑшăтса илĕ. Если ты не можешь согреться около печек в нашем классе, то тебя надо прогнать домой. А там тебя отец, если ты будешь лениться работать, живо согреет в холодном месте ременным кнутом. || О погоде. N. Тулта кунран кунах ăшăтса пырат̌. На дворе с каждым днем становится все теплее и теплее. Якейк. Каљљах ăшăтса пӑрахрĕ. Опять наступила оттепель. || Бить, лупцовать. N. Хайхисем (т. е. свадебный поезд): хăнкăр-ханкăр анса кайтăр, тенине илтрĕҫ, тет те, ҫынна ăшăта пуҫларĕҫ, тет. (Сказка). См. хăнкăр-ханкăр. Букв. I, 1904. Ҫын пахчине ан кĕр, ан кĕр ӳлĕмрен! тесе, ăшăтма пуҫларĕ. Начала бить, приговаривая: «не ходи в чужой огород!» Тораево. Ҫавăнтах утмăл-ултă саламат такмакран тухнă та, хĕрсене ăшăтма тапратнă. Тогда же вышли из «такмака» (сумки) шестьдесят шесть нагаек, и давай лупцовать девиц. || Топить (печь). N. Мĕнле, пӳрте ăшăтатăр-и? 1) Топите-ли избу. 2) Будете-ли топить избу? || Жарить (так у И. Н. Юркина). Юрк. Пысăк кăмакарах ăшăтаҫҫĕ, шарит тăваҫҫĕ: шăрттансене, типĕ ашсене, кăмăрђаксене, хур-кăвакал ашӗсене, ҫулӑ ђăкăтсене. || М. П. Петр. Ăшăтакан сăмах, приворотный заговор.

Ăшӑрхантар [4:93]

Ăшӑрхантар, понуд. от пред. гл. Ăшăрхан

Ăшă шатри [4:94]

Ăшă шатри, сыпь от жары. Слепой. Тюрл. Ăшă шатри çапса тохрĕ. Высыпала (особая) сыпь. Б. Олг. Ăшă шатри, сыпь от жара. КС. Ăшă шатри тапса тухрĕ. То же и в Сред. Юм.

Ăшăк кукăр [4:94]

Ăшăк кукăр, (кугы̆р), назв. залива на реке Сĕнђе, в Н.-Узееве.

Ăшăх [4:94]

Ăшăх, (ы̆жы̆х), мелкий. См. ăшăк. В. Олг. К.-Кушки. Вăл çырма (речка) пит ăшăх. Шорк. Ăшăх ламппă, неглубокая лампа.

Ăшăхлан [4:94]

Ăшăхлан, мелеть. Беседа чув. 13. Атăл, тата ытти çырма шывĕсем те, ку çулсенђе ăшăхлана пуçларĕç. Волга и другие речки начали на этих годах мелеть. Юрк. Тарăн çырма та ăшăхланђĕ. И глубокая речка обмелела.

Ăшӑк [4:94]

Ăшӑк, (ы̆жы̆к), мелкий (не глубокий). Изамб. Т., Тюрл., ЧII. Ăшăк, мелкий (шыв). См. ӑшăх.

Ăшкăл [4:94]

Ăшкăл, то же, что хăшкăл (замаяться). СПВВ. Ăшкăл = хăшкăл. Ib. Хăшкăл=ăшкăл. И. С. Степ. Ăшкăлнă.

Ăшкаљккă [4:94]

Ăшкаљккă, (ы̆шкал’ккы̆), с очень кратким ы̆), шкалик. Яжутк. Пĕр ăшкаљккă ереке ĕçрӗ. Выпил один шкалик водки.

Ăшкап [4:94]

Ăшкап, (ы̆шкап), шкаф. Альш.

Ăшкул [4:94]

Ăшкул, (ы̆шкул), школа. Пухтел. См. шкул, уђђилнi.

Ăшне [4:94]

Ăшне, (ы̆шн’э), росчисть, поляна в лесу. Лашман. † Хура вăрман касрăм, ăшне турăм, варрĕне йулђĕ пĕр йуман. Вырубил я лиственный лес и сделал поляну, в середине ее остался один дуб. N. †. Ăшне-ăшне-кăна сĕм вăрман. К.-Кушки. Ăшне меньше, чем уçланкă. || Ăшне, назв. киремети. Б. Яныш.

Ăшне [4:94]

Ăшне, (ŏшн’э, ы̆шн’э), внутрь его (ее, их). См. ăш.

Ăшша пиç [4:94]

Ăшша пиç, сильно вспотеть, взопреть (от жара, от работы, от бега). КС. Ăшша пиçрĕм. Вспотел, взопрел (от жары). К.-Кушки. Ăшша, пиççе, ĕçлерĕмĕр-ĕçлерĕмĕр те, ырлăхне ыттисем курђĕç.